عاشورا؛ نماد جاودان مقاومت در برابر ظلم
مجتبی گراوند گفت: عاشورا به‌عنوان یک نماد جاودان مقاومت در برابر ظلم، توانسته است طی قرون متمادی به‌عنوان منبع انرژی فکری و معنوی برای جنبش‌های عدالت‌خواهانه در جهان اسلام و حتی فراتر از آن عمل کند.
مجتبی گراوند، عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، اظهار کرد: فرهنگ مقاومت در سیره امام حسین(ع) یک مفهوم جامع، چندبعدی و راهبردی است که از منظر تاریخی، دینی، اخلاقی و اجتماعی اهمیت فراوان دارد. مقاومت در این دیدگاه، صرفاً مقابله فیزیکی نیست، بلکه یک فرآیند عمیق معنوی و عقلانی است که شامل مجاهده با نفس، صبر، ایمان، عدالت‌خواهی و حفظ کرامت انسانی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه ویژگی بارز این فرهنگ، تلفیق خرد و ایمان، صبر و شجاعت و رفتار اخلاقی در برابر ظلم است که آن را از یک واکنش احساسی به یک الگوی نظام‌مند و فرا زمانی تبدیل می‌کند، بیان کرد: این الگو نه تنها در بستر تاریخی قیام عاشورا بلکه در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی معاصر مانند دوران دفاع مقدس ایران نیز نمود یافته و توانسته انسجام ملی، هویت دینی و انگیزه پایداری را در جامعه تقویت کند.
گراوند با بیان اینکه فرهنگ مقاومت علاوه بر بعد فردی و جمعی، دارای بعد آموزشی و تربیتی مهمی نیز هست که می‌تواند به پرورش نسلی مقاوم، آگاه و عدالت‌طلب کمک کند، تصریح کرد: بازشناسی و تبیین علمی این فرهنگ در فضای دانشگاهی و فرهنگی کشور می‌تواند به تقویت بنیان‌های اخلاقی، اجتماعی و سیاسی جامعه و توسعه پایدار آن منجر شود چراکه فرهنگ مقاومت حسینی نه تنها میراثی تاریخی بلکه منبع الهام و راهنمای عملی برای مقابله با چالش‌های امروز و فردای جوامع انسانی است.
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه فرهنگ مقاومت در تاریخ اسلام و ایران، مفهومی ژرف و چندوجهی است که ریشه در باورهای اعتقادی، ارزش‌های اخلاقی و آموزه‌های رفتاری دینی دارد، ادامه داد: ایثار و شهادت، به‌عنوان شاخصه‌های بنیادین این فرهنگ، در بستر قرآن کریم، سنت پیامبر اکرم(ص) و سیره ائمه معصومین(ع) شکل گرفته و رشد یافته‌اند.
وی با اشاره به اینکه مقاومت صرفاً مقابله فیزیکی با دشمن نیست، بلکه پایداری در برابر فشارهای درونی همچون نفس اماره، تردیدها و دلسردی‌ها را نیز در بر می‌گیرد، بیان کرد: در این چارچوب، مقاومت امام حسین(ع) نمادی بی‌بدیل از این فرهنگ است؛ حرکتی که نه تنها سیاسی بلکه تلاشی هدفمند برای احیای عدالت، کرامت انسانی و تثبیت ارزش‌های دینی در جامعه‌ای ستم‌زده بود. شعار «هیهات منّا الذلّه» بیانگر ایستادگی منطقی و مستدل امام در برابر ذلت است، مقاومتی که براساس صبر، تقوا و ایمان شکل گرفته و هم بعد بیرونی و هم بعد درونی دارد.
گراوند با اشاره به اینکه از منظر اخلاقی، مقاومت حسینی پیوند ناگسستنی با عدالت‌طلبی و رعایت کرامت انسانی دارد، افزود: امام حسین(ع) حتی در برابر دشمن نیز منش انسانی خود را حفظ کرد و نشان داد مقاومت باید همراه با اخلاق و احترام به حقوق انسانی باشد. این نکته حائز اهمیت است زیرا مقاومت بدون پشتوانه اخلاقی می‌تواند به خشونت بی‌هدف و انحرافات رفتاری منجر شود. بنابراین، فرهنگ مقاومت امام حسین(ع) الگوی کامل و جامع است که مقاومت توأم با عدالت و تقوا را رمز موفقیت و پایداری می‌داند. از سوی دیگر، عقلانیت نیز نقشی محوری در این مقاومت دارد؛ تصمیمات سنجیده امام در مسیر قیام نشان‌دهنده خردورزی و تدبیر استراتژیک است که همراه با ایمان و صبر، پیامی فرازمانی برای همه دوران‌ها و جوامع ایجاد کرده است.
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان بیان کرد: بازتاب فرهنگ مقاومت عاشورایی در تاریخ معاصر ایران، به‌ویژه دوران دفاع مقدس، قابل توجه است. رزمندگان با الهام از سیره امام حسین(ع)، ارزش‌هایی مانند ایثار، شهادت و عدالت‌خواهی را به میدان عمل آوردند و فرهنگ مقاومت را در تمام سطوح سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تثبیت کردند. این فرهنگ نقش کلیدی در تقویت انسجام ملی، ارتقای روحیه ظلم‌ستیزی و حفظ هویت ایرانی ـ اسلامی داشته است.
وی ادامه داد: این فرهنگ نمایانگر مفاهیمی چون فتوت و جوانمردی است که در تاریخ اسلامی به‌عنوان شاخص‌های هویت معنوی و اخلاقی جامعه مطرح شده و در قیام عاشورا به اوج رسیدند. بنابراین، فرهنگ مقاومت امام حسین(ع) علاوه بر بعد فردی، به‌عنوان نظامی رفتاری و فکری، نقش راهبردی در اصلاح ساختارهای ناعادلانه، افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی و تقویت هویت جمعی در جوامع اسلامی ایفا کرده است. مطالعه و بازخوانی علمی این فرهنگ، می‌تواند راهنمای کلیدی برای تقویت روحیه پایداری و عدالت‌خواهی در نسل‌های آینده و زمینه‌ساز توسعه پایدار فرهنگی و اجتماعی شود.
گراوند با اشاره به اینکه نکته مهم دیگر در فرهنگ مقاومت امام حسین(ع)، بُعد نمادین و الهام‌بخش آن است که فراتر از عرصه‌های تاریخی و جغرافیایی می‌رود، ادامه داد: عاشورا به‌عنوان یک نماد جاودان مقاومت در برابر ظلم، توانسته است طی قرون متمادی به‌عنوان منبع انرژی فکری و معنوی برای جنبش‌های عدالت‌خواهانه در جهان اسلام و حتی فراتر از آن عمل کند. این نماد نه تنها یک رویداد تاریخی بلکه یک الگوی فرهنگی و اخلاقی است که بر مبنای اصولی چون ایمان، شجاعت، صبر و عقلانیت شکل گرفته و پیام آن همواره تازگی و کارآمدی خود را حفظ کرده است.
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه لرستان اضافه کرد: از منظر جامعه‌شناسی سیاسی، فرهنگ مقاومت امام حسین(ع) موجب تحکیم بنیان‌های هویت جمعی و انسجام اجتماعی شده است. این فرهنگ، با ارائه الگویی از مبارزه مشروع و اخلاق‌مدارانه، توانسته است زمینه‌ساز شکل‌گیری نهادهای اجتماعی و سیاسی باشد که در آنها عدالت‌خواهی و مسئولیت‌پذیری از جایگاه والایی برخور دارند. در واقع، این مقاومت به یک فرهنگ عمومی تبدیل شده که جامعه را به سوی مشارکت فعال، حفظ کرامت انسانی و مقابله با هرگونه استبداد و فساد ترغیب می‌کند.
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان اظهار کرد: در نهایت، باید توجه داشت که فرهنگ مقاومت حسینی، علاوه بر بعد فردی و اجتماعی، دارای بعد تربیتی و آموزشی مهمی نیز هست. این فرهنگ با تأکید بر آموزش مفاهیمی مانند صبر، ایثار، عدالت‌طلبی و تقوا، نقش کلیدی در پرورش نسلی آگاه، مقاوم و متعهد به ارزش‌های انسانی ایفا می‌کند. بازشناسی این فرهنگ در نظام آموزشی و فرهنگی کشور می‌تواند به تقویت بنیان‌های اخلاقی و اجتماعی جامعه کمک کرده و راه را برای ایجاد جامعه‌ای پایدار، عادل و مبتنی بر ارزش‌های انسانی هموار کند.
انتهای پیام
